Pictorial turnsWe leven in een virtuele wereld, een wereld die door taal is opgebouwd. Een denkbeeldige wereld heet dat in het Nederlands. Het was een belangrijk filosofisch thema in de vorige eeuw. De namen van Wittgenstein en Rorty zijn eraan verbonden. Rorty sprak over een linguistic turn. Het onderwerp hield niet alleen filosofen bezig, maar beïnvloedde ook de denkwereld van de historici. Was geschiedenis nog wel objectief weer te geven of alleen te beschrijven in het subjectieve karakter van de taal? De Nederlandse theoretisch geschiedkundige Frank Ankersmit gaat daar uitvoerig op in in zijn boek 'De sublieme historische ervaring'. Er was geen houvast meer. De tijd van het postmodernisme brak aan, waarin alles mogelijk was. In deze post-linguistische periode komt de kunsthistoricus Mitchel in 1994 met zijn theorie van de pictorial turn. In de wetenschap had deze pictorial turn al meer dan honderd jaar eerder plaatsgevonden met de mechanische registraties, waaronder de in de 19e eeuw ontdekte fotografie, zo fraai beschreven door Daston en Galison in hun prachtige boek 'Obiectivity'. Ook in de geneeskunde vond deze omwenteling plaats. De aan het einde van de 19e eeuw ontdekte röntgenstralen kwamen daarbij als geroepen. Maar de radiologie bracht niet direct een verandering in het denkpatroon van de arts. Pas in 1908 leert Wenckebach hoe een röntgenfoto gelezen moet worden. Ik heb dat uitvoerig beschreven in mijn proefschrift. Hier was dus sprake van een pictorial turn. Maar de "taal' sloeg niet bij iedereen direct aan. Chirurgen gingen zelf wel kijken wat er aan de hand was. Pas in de zeventiger jaren van de vorige eeuw wordt de röntgenfoto geloofwaardiger en zien we vrijwel iedere arts met een lichtkast afgebeeld, waar voorheen de stethoscoop zijn imago bepaalde. Hier zou je dus kunnen spreken van een tweede pictorial turn. Dit tweede keerpunt liep niet toevallig samen met de ontdekking van de CT-scan. Maar er is nog een derde pictorial turn in de negentiger jaren, waar patiënt en arts beiden zich buigen over het röntgenbeeld en zich erop verlaten: "ik heb het zelf gezien" (zie bijgaande figuur). De autopsie, het 'met eigen ogen zien', heeft zijn ultieme betekenis gekregen. Het lijden wordt in de foto of in het beeld gelegd, in een virtuele, picturale wereld. Het beeld of de afbeelding is niet meer het denkschema van de expert, maar wordt beleefd als het werkelijke lichaam. Maar in de figuur wordt ook duidelijk dat het zichtbare niet zonder het zegbare kan. Alleen waarover gesproken kan worden, wordt gezien. Taal speelt een belangrijke rol in de radiologie, maar daarover later meer.
0 Opmerkingen
|
AuteurK.J.Simon, em. radioloog. Proefschrift: De wetenschappelijke ontwikkelingen in de radiologie en radiotherapie binnen de geneeskunde in Nederland 1896-1922 Archives
December 2016
Categorieën |